Transfer qiyməti qaydaları (Azərbaycan): hesabatlar və yeni sanksiyalar (2025)

 

Transfer qiyməti konsepti Azərbaycan vergi hüququ üçün yenidir. Azərbaycanda transfer qiymətinin müəyyən edilməsi qaydaları 2017-ci ildən tətbiq edilir. Vergi Məcəlləsinin 14-1-ci maddəsi nəzarət olunan əməliyyatlar və tətbiq olunan transfer qiymətləndirilmə metodları üçün ümumi anlayışları və qaydaları təmin edir.

 

Azərbaycanda tətbiq edilən transfer qiymətinin müəyyən edilməsi qaydaları OECD transfer qiymətinin müəyyən edilməsi təlimat və təkliflərinə uyğun şəkildə həyata keçirilir. Transfer Qiymətinin müəyyən edilməsi və Tətbiq Qaydaları — Azərbaycan Respublikası Vergilər Nazirliyinin Kollegiyasının 27 yanvar 2017-ci il tarixli 1717050000006200 saylı Qərarı əsasında tətbiq olunur.

 

Dövlət Vergi Xidməti transfer qiymətlərinin müəyyən edilməsi üçün müqayisə edilə bilən əməliyyatların tapılması məqsədilə beynəlxalq məlumat bazasına daxil olmaq üçün Thomson Reuters ilə razılığa gəlib.

 

Transfer qiymətlərinin müəyyən edilməsinin ümumi prinsipinə əsasən, vergi ödəyicisi tərəfindən nəzarət edilən əməliyyatlar çərçivəsində təqdim edilən və ya alınan malların (işlərin, xidmətlərin) qiymətləri müqayisə edilə bilən nəzarət olunmayan əməliyyatların qiymətlərinə uyğun gəlmədikdə, vergi ödəyicisi və vergi orqanı transfer qiymətləri prinsipləri əsasında əməliyyat üzrə vergini yenidən hesablayır. Ona görə də belə hallarda transfert qiymətlərinin müəyyən edilməsi qaydalarının tətbiqi vergi ödəyicisinin hüququ deyil, öhdəliyidir. Eyni mövqe vergi orqanına da aiddir, Azərbaycanda transfert qiymətlərinin müəyyən edilməsi qaydalarını tətbiq etmək və vergi öhdəliklərini transfert qiymətlərinin müəyyən edilməsi metodlarına əsasən yenidən qiymətləndirmək vergi orqanının vəzifəsidir.

 

Transfer qiymətlərinin müəyyən edilməsi qaydalarının tətbiqi

 

Vergi Məcəlləsinə əsasən, transfer qiymətinin müəyyən edilməsi qaydaları aşağıdakı şəxslər arasındakı əməliyyatlara tətbiq edilir:

 

1. Azərbaycan Respublikasının rezidenti ilə onunla qarşılıqlı surətdə asılı olan qeyri-rezident şəxslər, habelə həmin rezidentin başqa dövlətlərdə (ərazilərdə) yerləşən hər hansı nümayəndəliyi, filialı və digər bölməsi arasında;
2. qeyri-rezidentin Azərbaycan Respublikasındakı daimi nümayəndəliyi ilə həmin qeyri-rezidentin özü və ya onun başqa dövlətlərdə yerləşən hər hansı nümayəndəliyi, filialı və digər bölməsi, həmin qeyri-rezidentlə qarşılıqlı asılı olan və başqa dövlətdə yerləşən hər hansı digər şəxs arasında;
3. Azərbaycan Respublikasının rezidenti və (və ya) qeyri-rezidentin Azərbaycan Respublikasındakı daimi nümayəndəliyi ilə güzəştli vergi tutulan ölkələrdə təsis edilmiş (qeydiyyatdan keçmiş) subyektlər arasında;

4. Vergi Məcəlləsinin 14-1.2.1–14-1.2.3-cü maddələrində göstərilən hallar istisna olmaqla,  Azərbaycan Respublikasının rezidenti və ya qeyri-rezidentin Azərbaycan Respublikasındakı daimi nümayəndəliyi ilə qeyri-rezident şəxslər arasında, bu şərtlə ki:

• şəxslər beynəlxalq əmtəə birjalarında ticarət olunan məhsullar üzrə əməliyyat aparmış olsunlar və (və ya);
• Azərbaycan Respublikasının rezidenti və ya qeyri-rezidentin Azərbaycan Respublikasındakı daimi nümayəndəliyinin vergi ili ərzində ümumi gəlirləri 30 milyon manatdan çox və hər bir qeyri-rezident şəxslə apardığı əməliyyatların həcminin ümumi gəlirlərdə (xərclərdə) xüsusi çəkisi 30 faizdən artıq olsun.

 

Azərbaycanda transfer qiymətləri ilə bağlı hesabat və verilmə tarixləri

 

Transfer qiymətlərinin müəyyən edilməsi qaydaları tətbiq edildiyi halda, yuxarıda göstərilən 1-3-cü hallarda əlaqəli müəssisələr arasında belə əməliyyatlar baş verdikdə, transfer qiymətləri haqqında hesabat yalnız transfer qiymətlərinin müəyyən edilməsi qaydalarına əsaslanan əlaqəli müəssisələr arasında əməliyyatların illik dəyəri 500 000 AZN-dən çox olduqda təqdim edilməlidir.

 

Rezidentlə qeyri-rezident arasında əməliyyata i) birjalarında ticarət olunan məhsullar üzrə əməliyyatlar daxil olduqda və/və ya ii) vergi ili ərzində Azərbaycan rezidentinin (və ya daimi nümayəndəliyin) gəliri 30 milyon manatdan çox olduqda və hər bir qeyri-rezident ilə olan əməliyyatlarının həcmi ümumi gəlirin 30%-dən çoxunu təşkil edirsə, transfer qiymətinin müəyyən edilməsi barədə hesabat təqdim edilir.

 

Yuxarıda göstərilən hər iki halda, müvafiq arayış təqvim ilindən sonrakı ilin mart ayının 31-dən gec olmayaraq təqdim edilir. Bu hesabat illik mənfəət vergisi bəyannaməsi ilə birlikdə təqdim edilməlidir.

 

Bu Hesabat forması Nəzarət olunan əməliyyatlar barədə Arayış və arayışa Əlavə adlanır. Bu arayışlar Transfer Qiymətinin müəyyən edilməsi və Müraciət Qaydalarına əlavə olunur və formaların doldurulması ilə bağlı ətraflı təlimatlar orada verilir. Hesabat formasına əlavənin yalnız Azərbaycan Respublikasının rezidenti və/və ya qeyri-rezidentin Azərbaycan Respublikasındakı daimi nümayəndəliyi ilə güzəştli vergi tutulan ölkələrdə təsis edilmiş (qeydiyyatdan keçmiş) subyektlər arasında nəzarət edilən əməliyyatlara görə təqdim edilir (yuxarıda 3-cü hal).

 

Vergi ödəyicisi transfer qiymətlərini müstəqil olaraq müəyyənləşdirdiyi halda, bu Qaydalara riayət olunmasını yoxlamaq üçün bütün tələb olunan sənədləri vergi orqanına təqdim etməlidir. Buraya nəzarət edilən əməliyyatın təfərrüatları və şərtləri, hesablama məlumatları, seçilmiş müqayisə edilə bilən əməliyyatlar, həmin əməliyyatların seçilməsi üçün səbəblər və əsaslandırma və tətbiq olunan metod, habelə dəstəkləyici sənədlər daxildir.

 

Belə hallarda “Nəzarət olunan əməliyyatlar barədə” arayışın “Nəzarət olunan əməliyyatlar üzrə tətbiq edilən transfer qiymətləndirilməsi haqqında məlumat” adlı üçüncü bölməsi də doldurulmalıdır. Lakin vergi ödəyicisi nəzarət edilən əməliyyat üzrə vergini heç bir düzəliş etmədən faktiki müqavilə qiymətinə əsasən hesablayır və bəyan edirsə, bu bölmənin doldurulması tələb edilmir. 

 

Transfer qiymətlərinin sənədləşdirilməsi: əsas fayl və lokal fayl tələbləri

 

Transfer qiymətlərinin müəyyən edilməsi qaydaları tətbiq edildiyi halda, vergi orqanları transmilli müəssisə və onun Azərbaycandakı rezidenti haqqında əlavə məlumat tələb etmək hüququna malikdir. Bu, vergi ödəyicisinin transfer qiymətlərini müstəqil müəyyən etdiyi hallarda tətbiq edilir. Bunlar Əsas fayl və Lokal Fayl tələbləridir.

 

OECD standartlarına uyğun olaraq, Əsas Fayl transmilli şirkət haqqında yüksək səviyyəli məlumat təqdim edir və aşağıdakı məlumatların daxil edilməsini tələb edir: (05 avqust 2022-ci ildən qüvvəyə minən Transfer Qiyməti və Tətbiq Qaydalarının 7.4-cü maddəsi):

 

• Müəssisə qrupu haqqında məlumat:

 

• Qrupun tərkibi;
• Qrupun fəaliyyət sahələri, coğrafi əhatə dairəsi və əsas gəlir mənbələri;
• Qrupun qeyri-maddi aktivlərinin siyahısı, qeyri-maddi aktivlərlə bağlı xərclərin bölüşdürülməsinə dair qrup daxilində müqavilələr və bu sahə üzrə transfer qiymət siyasəti;
• Azərbaycanda yoxlanılan təşkilat, eləcə də nəzarət edilən əməliyyatlar apardığı müəssisələr qrupuna daxil olan müəssisələr üçün yoxlanılan dövrü və bundan əvvəlki iki ili əhatə edən maliyyə hesabatları;
• Qrup daxilində hər bir müəssisənin qısa funksional təhlili (yerinə yetirilən funksiyalar, qəbul edilən risklər və istifadə olunan aktivlər);
• Qrup daxilində təşkilatlar arasında maliyyə müqavilələri ilə bağlı transfer qiyməti siyasəti;
• Qrupun öz fəaliyyət sektorunda biznes strategiyası;
• Qrup daxilində xərclərin bölüşdürülməsi ilə bağlı sənədlər.

 

Buna görə də, yuxarıda göstərilən məlumatları əhatə edən Əsas Fayl transfer qiymətləri haqqında hesabatlar təqdim edildikdən sonra əlçatan olmalıdır, çünki vergi orqanı transfer qiymətlərinin müəyyən edilməsi halları yarandıqda belə məlumatları tələb etmək hüququna malikdir.

 

Əsas fayla əlavə olaraq, vergi orqanının tələbi ilə Lokal Fayl təqdim edilir. Lokal fayl rezident təşkilata və onun yurisdiksiya ölkəsi ilə bağlı əməliyyatlarına fokuslaşır və yoxlanılan təşkilat və əməliyyatlar haqqında aşağıdakı məlumatları özündə əks etdirir (05 avqust 2022-ci il tarixindən qüvvəyə minən Transfer Qiymətinin müəyyən edilməsi və Tətbiq Qaydalarının 7.4-cü maddəsi):

 

• Yoxlanılan müəssisə haqqında məlumat:

  

• Müəssisənin yoxlanılan dövr və yoxlanılan dövrdən əvvəlki iki il üzrə maliyyə hesabatları;
• Müəssisənin yoxlanılan dövrdə və ya son iki ildə baş ofis tərəfindən aparılan struktur dəyişiklikləri, bu dəyişikliyin müəssisəyə təsiri, qeyri-maddi aktivlərin təqdim edilməsi və bu əməliyyatların yoxlanılan müəssisəyə təsirlərinə dair məlumat;
• Müəssisənin strukturu və hər struktur üzrə işçilərin sayı;
• Müəssisənin yerli bazarda əsas rəqibləri;
• Biznesin restrukturizasiyası ilə bağlı sənədlər

 

• Nəzarət olunan əməliyyatlar barədə:

 

• nəzarət olunan əməliyyatlar haqqında məlumat (biznes fəaliyyəti, müəssisə qrupunun maliyyə fəaliyyətləri, xərclərin bölüşdürülməsinə dair razılaşmalar və transfer qiymətinin müəyyən edilməsinə təsir göstərən digər məlumatlar);
• nəzarət olunan əməliyyatların hər bir kateqoriyası üzrə xərclər;
• nəzarət olunan əməliyyatların hər bir kateqoriyası ilə əlaqədar olaraq vergi ödəyicisinin təfsilatlı funksional təhlili, yəni icra olunmuş funksiyalar, istifadə edilmiş aktivlər (o cümlədən qeyri-maddi aktivlər) və yaranmış risklər, o cümlədən yoxlanılan dövr və yoxlanılan dövrdən əvvəlki iki illə müqayisədə baş vermiş dəyişikliklər barədə arayış;
• vergi ödəyicisinin sənədləşdirilmiş nəzarət olunan əməliyyatın qiymətinə birbaşa və ya dolayısı ilə təsir göstərən digər nəzarət olunan əməliyyatlarının müəyyən edilməsi və onların təsviri;
•  əməliyyat kateqoriyası ilə əlaqədar ən münasib transfer qiymətləri üsulu olmasının qeyd edilməsi və bu üsulun seçilməsinin əsaslandırılması;
• test edilən tərəf (müəssisə) kimi seçilmiş əlaqəli müəssisənin qeyd edilməsi və bu seçimin izahı;
• seçilmiş müqayisə edilə bilən nəzarət olunmayan əməliyyatların siyahısı və təsviri, mümkün olduqda transfer qiymətlərinin müqayisəli təhlilində istinad edilmiş müstəqil müəssisələrlə bağlı maliyyə indikatorlarına dair məlumat, o cümlədən müqayisə edilə bilən axtarış metodologiyası;
• müqayisəlilik məqsədilə edilən düzəlişlərin və bu düzəlişlərin test edilən tərəflər (müəssisələr), müqayisə edilən bilən, nəzarət olunmayan əməliyyatlar və ya hər ikisi ilə bağlı aparıldığının göstərilməsi;
• nəzarət olunan əməliyyatların seçilmiş transfer qiymətləri üsulu əsasında qol uzunluğu prinsipinə uyğun olaraq aparıldığını təsdiqləyən halların təsviri;
• transfer qiymətləri metodologiyasının tətbiqi ilə bağlı istifadə edilmiş maliyyə məlumatlarının icmalı.

 

OECD-nin transfer qiymətləri standartlarının məqsədlərinə nail olmaq üçün, Əsas Fayl və Loakl Fayla əlavə olaraq Ölkələrarası hesabatın təqdim edilməsini tələb etməklə üç səviyyəli yanaşma tamamlanır.

 

Ölkələrarası hesabatın təqdim edilməsi qaydaları (CbC Report)

 

2020-ci ildən etibarən Azərbaycan Respublikasında Ölkələrarası Hesabatlılıq qüvvədədir. Azərbaycan Respublikasında fəaliyyət göstərən və maliyyə ilində məcmu gəliri 750 milyon avronun manat ekvivalentindən çox olan, transmilli şirkətlər qrupuna daxil olan və Azərbaycan Respublikasının rezidenti olan müəssisə Transmilli şirkətlər qrupunun həmin maliyyə ilinə dair ölkələrarası hesabatını Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələr çərçivəsində digər dövlətlərin səlahiyyətli orqanları ilə avtomatlaşdırılmış məlumat mübadiləsinin həyata keçirilməsi məqsədilə vergi orqanına təqdim etməlidir.

 

“Transmilli şirkətlər qrupuna daxil olan Azərbaycan Respublikasının rezidenti olan müəssisənin hesabatının vergi orqanına təqdim edilməsi müddəti, forması və qaydası” 28 Aprel 2020 tarixindən etibarən tətbiq edilir.

 

 Azərbaycan Respublikasında fəaliyyət göstərən və maliyyə ilində məcmu gəliri 750 milyon avronun manat ekvivalentindən çox olan, transmilli şirkətlər qrupuna daxil olan və Azərbaycan Respublikasının rezidenti olan müəssisə Transmilli şirkətlər qrupunun həmin maliyyə ilinə dair ölkələrarası hesabatını Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələr çərçivəsində Ölkələrarası hesabatın vergi orqanına aşağıdakı hallarda təqdim etməlidirlər:

 

• Transmilli şirkətlər qrupunun Əsas müəssisəsi və ya Müvəkkil müəssisə özünün rezident olduğu ölkədə Ölkələrarası hesabatın verilməsi öhdəliyini qanunvericiliyə əsasən daşımadıqda;
• Əsas müəssisənin və ya Müvəkkil müəssisənin rezidenti olduğu ölkə Azərbaycan Respublikasının da tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqaviləyə qoşulmasına baxmayaraq Ölkələrarası hesabatın təqdim edilməsi üçün Hesabatın təqdim olunduğu tarixə qədər Azərbaycan Respublikasının vergi orqanları ilə Səlahiyyətli Orqanlar arasında Razılaşması olmadıqda və ya;
• Əsas müəssisənin və ya Müvəkkil müəssisənin rezidenti olduğu ölkə tərəfindən öhdəliklərin yerinə yetirilməməsi barədə Azərbaycan Respublikasının vergi orqanları tərəfindən Azərbaycanda rezident olan Qrupdaxili müəssisəyə məlumat  göndərildikdə.

 

Ölkələrarası hesabat və bildiriş və təqdim edilmə müddətləri

 

Azərbaycan Respublikasının rezidenti olan və Transmilli şirkətlər qrupuna daxil olan Əsas müəssisə, Müvəkkil müəssisə və ya Qrupdaxili müəssisə Hesabat verilən ilin 30 iyun tarixinədək bu Qaydaya əlavə edilən bildirişi (2 nömrəli əlavə) elektron ərizə vasitəsi ilə Azərbaycan Respublikasının vergi orqanlarına təqdim edir:

 

• Əsas müəssisə və ya Müvəkkil müəssisə olub-olmaması barədə; 
• Əsas müəssisə və ya Müvəkkil müəssisə olmadığı halda, müvafiq hesabatı verməli olan müəssisənin təyin edilməsi və rezidentliyi barədə;
• Transmilli şirkətlər qrupunun maliyyə ili barədə.

 

Ölkələrarası Hesabatı hesabat ilinin sonunadək, yəni 31 dekabr tarixinə kimi vergi orqanına təqdim edilməlidir.

 

Əvvəlki hesabat dövrləri üzrə dəqiqləşmənin aparılması zəruri olduğu hallarda dəqiqləşmiş hesabat səyyar vergi yoxlamasının başlanıldığı günədək təqdim edilir.

 

Hesabatların təqdim edilməməsinə görə yeni sanksiyalar

 

Göstərilən müddətdə Ölkələrarası Hesabatın (CbC Report) təqdim edilməməsinə görə 10 000 manat məbləğində maliyyə  sanksiyası tətbiq edilir. 2025-ci ildən başlayaraq, 30 iyun tarixinədək Ölkələrarası hesabat bildirişinin təqdim edilməməsi də eyni sanksiyaya səbəb olan pozuntu hesab ediləcəkdir.

 

Transfer qiymətinin müəyyən olunması ilə bağlı hesabatların və nəzarət olunan xarici müəssisənin hesabatının təqdim edilməməsinə, o cümlədən yanlış məlumatların təqdim edilməsinə görə maliyə sanksiyaları 2025-ci il yanvarın 1-dən 2000 AZN-dən 6000 AZN-ə qədər artırılır.

 

"Transfer qiymətinin müəyyən edilməsi və tətbiqi qaydaları"na əsasən vergi orqanının tələb etdiyi sənədlərin və məlumatların 60 gün müddətində təqdim edilməməsinə görə əlavə sanksiya müəyyən edilir. Bu, transfer qiymətinin müəyyən edilməsi hesabatı məqsədləri üçün Əsas Fayl və Lokal Faylın təqdim edilməsini nəzərdə tutur. Belə uyğunsuzluğa görə maliyə sanksiyası 2025-ci il yanvarın 1-dən 6000 manat məbləğində tətbiq olunacaqdır.

 

Qeyd: Caspian Legal Center 2023-2024-cü illər üzrə ITR tərəfindən MDB regionunda İlin Vergi Şirkəti və İlin Transfer Qiyməti şirkəti seçilib. Caspian Legal Center ixtisaslı vergi məsləhətçiləri və vergi hüquqşünasları ilə Azərbaycanda transfer qiymətlərinin sənədləşdirilməsi, hesabat və bildirişlərin verilməsi, əsas fayl, yerli fayl, CbC Hesabat, CFC Hesabatının hazırlanması üzrə xidmətlər təqdim edir. Xidmətlərin detalları və sual üçün: [email protected] və ya [email protected] və ya +994 50 289 89 73 əlaqə saxlaya bilərsiniz.