Alternativ və Bərpa Olunan Enerji

 

Bərpa Olunan Enerji Hüququ

Bərpa Olunan / Alternativ Enerji Hüququ və Vergi Məsləhətləri 

 

Azərbaycan, neft və qaz kimi ənənəvi enerji resurslarının uzun müddət ixracatçısı olaraq, indi diqqətini daha yaşıl və davamlı bir gələcəyə yönəldir. Yaşıl enerjiyə keçid sahəsində cəmi bir onillik ərzində əhəmiyyətli nəticələr əldə olunmuşdur.

 

Hazırda Azərbaycan Yer kürəsi üzrə ümumi karbon emissiyalarının cəmi 0.13%-ni təşkil edir[1], və qlobal yanacaq yanması üzrə 61-ci yerdədir[2]. Karbon emissiyalarının əsas hissəsi (79%) enerji sektorunun payına düşür, kənd təsərrüfatı isə emissiyaların təxminən 14%-ni yaradır.

 

Azərbaycan 2016-cı ildə Paris İqlim Sazişinə qoşulmaqla, ilk Milli Səviyyədə Müəyyən Olunmuş Töhfəsində (MMT) 2030-cu ilə qədər istixana qazı emissiyalarının 35% azaldılmasına dair öhdəlik götürmüşdür. COP26 (2021) zamanı Azərbaycan istixana qazları ilə bağlı öhdəliklərini yeniləmiş, 2050-ci ilə qədər 40%-lik azalma hədəfini qoymuş və dövlət ərazisinin təxminən 20%-ni təşkil edən işğaldan azad edilmiş əraziləri “Sıfır Emissiya Zonası” elan etmişdir.

 

Aşağıda Azərbaycanın Bərpa Olunan Enerji Hüququ barədə qısa məlumat verəcəyik. Bu, alternativ və bərpa olunan enerji mənbələrindən elektrik enerjisinin istehsalına dair əsas prinsiplər, mövcud bərpa olunan enerji layihələri, eləcə də bu sahədə hüquq və vergi məsləhət xidmətlərimizi əhatə edir.

 

Azərbaycanda Bərpa Olunan Enerji Layihələri

 

Azərbaycanın bərpa olunan enerji potensialı aşağıdakı alternativ enerji mənbələrini əhatə edir:

• Külək;
• Günəş;
• Su elektrik stansiyaları;
• Biomass;
• Geotermal enerji

 

Rəsmi məlumatlara əsasən[3], quruda və dənizdə yerləşən bərpa olunan enerji resurslarının texniki potensialı müvafiq olaraq 135 GW və 157 GW həcmində qiymətləndirilir. 2023-cü ildə ölkə üzrə ümumi elektrik enerjisi istehsalı 29,3 milyard kWh təşkil etmişdir ki, bunun 7%-i artıq bərpa olunan enerji mənbələrindən təmin edilir. İnkişafın cəmi bir neçə ili ərzində, 26 oktyabr 2023-cü ildə, Xəzər və MDB regionunun ən böyük günəş elektrik stansiyası olan 230 MW-lıq Qaradağ Günəş Elektrik Stansiyası istehsala başlamışdır.  

 

Xəzər dənizi regionunda külək enerjisinin texniki potensialı 157 GW olaraq qiymətləndirilir. Bu böyük bərpa olunan enerji potensialı hələ müasir külək enerji stansiyaları formasında tam şəkildə istifadə olunmamış və inkişaf etdirilməmişdir.   

 

Son illərdə Azərbaycan BP, Masdar, ACWA Power, China Gezhouba Group Overseas Investment, Fortescue Future Industries, Total Energies, A-Z Czech Engineering, Baltech və Nobel Energy ilə bərpa olunan enerji sahəsində bir sıra layihələrin inkişafı və əməkdaşlıq sazişləri imzalamışdır.

 

Qaradağ Günəş Elektrik Stansiyası Masdar tərəfindən inkişaf etdirilmişdir və Xəzər və MDB regionunun ən böyük günəş elektrik stansiyasıdır. Bu 240 MW gücə malik stansiya 2023-cü ilin oktyabr ayından bəri fəaliyyət göstərir.  

 

Hazırda əlavə olaraq üç əsas alternativ enerji layihəsi də inkişaf etdirilir: 445 MW-lıq Biləsuvar Günəş Elektrik Stansiyası, 315 MW-lıq Neftçala Günəş Elektrik Stansiyası, 240 MW-lıq Abşeron-Qaradağ Külək Elektrik Stansiyası. Bu layihələr Masdar və SOCAR konsorsiumuna məxsusdur. Neftçala Günəş Elektrik Stansiyası və Abşeron-Qaradağ Külək Elektrik Stansiyası 2025-ci ilin sonunadək enerji istehsalına başlaması planlaşdırılır. Biləsuvar Günəş Elektrik Stansiyasının isə 2026-cı ildə istehsala hazır olması gözlənilir.

ACWA Power (Səudiyyə Ərəbistanı) 2022-ci ildən bəri 240 MW gücə malik Xızı-Abşeron Külək Elektrik Stansiyasını inkişaf etdirir.

Fortescue Future Industries (Avstraliya) 2022-ci ildən etibarən 12 GW gücə malik yaşıl hidrogen layihəsi üzərində işləyir.  

BP 2021-ci ildən bəri Biləsuvarda 240 MW gücə malik Günəş Elektrik Stansiyasını ("Sunrise" layihəsi) inkişaf etdirir.

Nobel Energy və A-Z Czech Engineering Naxçıvan regionunda bərpa olunan enerji layihələri üzrə əməkdaşlıq edirlər.  

 

 

Alternativ və Bərpa Olunan Enerji Hüququ

 

Azərbaycan 1991-ci ildən Avropa Enerji Xartiyası, 1998-ci ildən Enerji Xartiyası Müqaviləsi (EXM) və Enerji Səmərəliliyi və Əlaqəli Ekoloji Aspektlər üzrə Protokoluna (ESƏEAP), 2018-ci ildən isə Beynəlxalq Enerji Xartiyasına qoşulmuşdur.

 

Bərpa olunan enerji istifadəsinin əsas mərkəzi olan elektrik enerjisi istehsalı, xüsusilə, 31 may 2021-ci il tarixində qəbul edilmiş “Elektrik enerjisi istehsalında bərpa olunan enerji mənbələrindən istifadə haqqında Qanun” ilə tənzimlənir və stimullaşdırılır. 24 oktyabr 2023-cü ildə isə müasirləşdirilmiş “Energetika haqqında Qanun” qəbul edilmişdir.  

 

“Elektrik enerjisi istehsalında bərpa olunan enerji mənbələrindən istifadə haqqında Qanun” ümumdövlət enerji infrastrukturu çərçivəsində bərpa olunan enerji mənbələrindən istifadəni əhatə edir, xüsusən də bərpa olunan enerji potensialı atlasının və bərpa olunan enerji potensialının sahələrinin müəyyən edilməsi, investisiyalar, hərraclar və bərpa olunan enerji istehsalçılarının istiqamətlərinin seçilməsi, enerjinin təminatlı alınmasının tətbiq edildiyi hökumətlə istehsalçılar arasında tariflər haqqında razılaşma, aktiv istehlakçıların təşviqi və istehlakçılar tərəfindən istehsal edilən artıq enerjinin kompensasiyası, bərpaolunan enerji mənbələrindən istehsal olunan elektrik enerjisindən istifadəyə üstünlük verilməsi, belə enerjinin sertifikatlaşdırılması, paylanması və ötürülməsi məsələlərini tənzimləyir.

 

Bərpa olunan enerji sənayesini və ümumilikdə enerji sahəsini tənzimləyən digər qanunlara aşağıdakılar daxildir:

• “Elektroenergetika haqqında Qanun” (2023);
• “Energetika Haqqında Qanun” (2023);
• “Dövlət-özəl tərəfdaşlığı haqqında Qanun” (2022);
• “Enerji resurslarından səmərəli istifadə və enerji effektivliyi haqqında Qanun” (2021);
• “Ətraf mühitə təsirin qiymətləndirilməsi haqqında Qanun” (2018);
• “Hidrotexniki qurğuların təhlükəsizliyi haqqında Qanun” (2002)
• “Su təchizatı və tullantı suları haqqında Qanun” (1999)
• “Qaz təchizatı haqqında Qanun” (1998);
• ”Yerin təki haqqında Qanun” (1998);

 

“Enerji resurslarından səmərəli istifadə və enerji effektivliyi haqqında Qanun” (2021) bərpa olunan enerji mənbələrini əhatə edir və müəyyən stimullar təqdim edir. Bu stimullar arasında aşağıdakılar var:

• Enerji səmərəliliyi tədbirlərinin və dövlət proqramlarının həyata keçirilməsinə dəstək;
• Müəyyən elmi-texniki fəaliyyətlərin maliyyələşdirilməsi (enerji səmərəliliyi sahəsində yüksək texnologiyaların həyata keçirilməsi, tədqiqat və təcrübə-konstruktor işlərinin aparılması);
• Enerji idarəetmə sistemlərinin tətbiqi;
• Smart sayğacların və sistemlərin yerləşdirilməsi;
• Kogenerasiya və yüksək səmərəli kogenerasiya qurğularının tətbiqi;
• Bərpa olunan enerji mənbələrindən istifadə.

 

Bərpa olunan enerji sahəsində vergi güzəştləri

 

Azərbaycan Respublikasının Vergi Məcəlləsi və Gömrük Məcəlləsi bərpa olunan enerji sahəsində bir sıra vergi və gömrük güzəştləri nəzərdə tutur. Bu güzəştlər aşağıdakıları əhatə edir:  

• Məişət istehlakçıları tərəfindən yaşayış sahələrində 150 kVt güc həddini aşmayan bərpa olunan enerji mənbələrindən şəxsi istehsal olunan elektrik üzrə gəlir vergisindən azadolma;
• Bərpa olunan enerji istehsalçılarının Dövlət-Özəl Tərəfdaşlıq və ya Elektrik Alqı-Satqı müqavilələri əsasında 30 ilədək qazancları gəlir vergisindən azaddır (fiziki şəxslərin gəlir vergisi və hüquqi şəxslərin mənfəət vergisi);  
• Dövlət Özəl Tərəfdaşlıq və ya Elektrik Alqı-Satqı müqavilələri əsasında bərpa olunan enerji istehsalçıları tərəfindən 30 ilədək müddətə maşın, texnoloji avadanlıq və cihazların idxalına görə, bərpa olunan enerjinin Nazirlər Kabinetinin müəyyən etdiyi istehsal gücü tələbindən az olmamaq şərti ilə ƏDV və gömrük rüsumları;
• Dövlət-Özəl Tərəfdaşlıq və ya Elektrik Alqı-Satqı Müqavilələri əsasında bərpa olunan enerji istehsalı məqsədləri üçün istifadə edilən əmlaka görə 30 ilədək əmlak vergisi gəlir vergisindən (fiziki şəxslərin gəlir vergisi və hüquqi şəxslərin mənfəət vergisi) azad edilir;
• Dövlət-Özəl Tərəfdaşlıq və ya Elektrik Alqı-Satqı Müqavilələri əsasında bərpa olunan enerji istehsalı layihələrinin istifadəsində olan torpaqlar üzrə torpaq vergisi 30 ilədək gəlir vergisindən (fiziki şəxslərin gəlir vergisi və hüquqi şəxslərin mənfəət vergisi) azad edilir;

 

Azərbaycanın alternativ və bərpa olunan enerji layihələri xarici investisiyalar, hökumət və dövlət investisiyalarını əhatə edən qarşılıqlı inkişaf və istehsal müqavilələri əsasında həyata keçirilir. Bu proseslər Energetika Nazirliyi və Energetika Nazirliyi yanında fəaliyyət göstərən Azərbaycan Bərpa Olunan Enerji Mənbələri Dövlət Agentliyi tərəfindən tənzimlənir və idarə olunur.

 

Bərpa Olunan Enerji Hüququ və Vergi Məsləhətləri Xidmətləri

 

Layihələrin hazırlanması, inkişafı, maliyyələşdirilməsi və icrası mərhələlərində təqdim etdiyimiz hüquqi və vergi məsləhətləri, qanunvericiliyə uyğunluq, risklərin idarə edilməsi və vergi planlaşdırılması məqsədləri üçün peşəkar dəstək təmin edir. Azərbaycanda bərpa olunan enerji və enerji inkişafı layihələrində təcrübəli hüquqşünaslar və vergi məsləhətçilərindən ibarət komandamız aşağıdakı xidmətləri təqdim edir:

• Torpaqdan istifadə və zonalaşdırma qaydalarına uyğunluq barədə məsləhətlərin verilməsi;
• Torpaq ilə bağlı hüquqi təhlil, torpaq alqı-satqısı, icarəsi və ya servitut müqavilələrinin hazırlanması;
• Ekoloji təsirlərin qiymətləndirilməsi və müvafiq icazələrin alınması;  
• Planlaşdırma məqsədləri üçün Elektrik Alqı-Satqı Müqaviləsinin strukturlaşdırılması;
• Hərrac, müsabiqə və ya birbaşa müqavilə mərhələlərində bərpa olunan enerji şirkətinin təmsil edilməsi və müşayiəti;
• Layihə İnkişafı Müqaviləsi, İnvestisiya Müqaviləsi, Zəmanətli Elektrik Alqı-Satqı Müqaviləsi, Dövlət-Özəl Tərəfdaşlıq Müqaviləsi, Tikinti və İstismar Müqaviləsi, Kredit və Maliyyələşmə Müqaviləsi, Şəbəkə operatorları ilə qoşulma müqavilələri, birgə müəssisə və ya konsorsium sazişləri kimi müqavilə və razılaşmalarda danışıqların aparılması və təmsilçilik;
• Tikinti və istismar icazələrinin, eləcə də lisenziyaların alınması;  
• Layihənin inkişafı və maliyyələşdirilməsi prosesində hüquqi və vergi məsləhətləri;  
• Vergi planlaşdırılması, vergi güzəştlərinin tətbiqi və bu məqsədlər üçün zəruri təsdiqlərin əldə olunmasında müştərinin təmsil edilməsi;  
• Birgə müəssisə və konsorsiumların planlaşdırılması və danışıqlar aparılması;  
• Əqli mülkiyyətin qeydiyyatı və mühafizə müqavilələri;
• Bərpa olunan enerji layihələrində ESİ (Ekoloji, Sosial və İdarəetmə) üzrə məsləhətlərin verilməsi.

 

Sorğular və suallar üçün əlaqə:

E-poçt: [email protected]

Telefon: +994 50 289 89 73