Kapital artımının vergiyə cəlb edilməsi
- Əsas səhifə
- Məqalələr
- Vergitutma
- Kapital artımının vergiyə cəlb edilməsi
Vergi Məcəlləsində kapital artrımından (əmlakın dəyərinin artmasından) əldə olunan gəlirlərə münasibətdə xüsusi bir vergi ("capital gains tax" - ingiliscə) nəzərdə tutulmayıb. Azərbaycan vergi qanunvericiliyində qlobal gəlir konsepsiyası tətbiq olunduğundan, Vergi Məcəlləsində xüsusi olaraq müəyyən edilmiş güzəştlər istisna olmaqla, şəxsin istənilən qazancı gəlir hesab edilir. Əmlakın, yəni aktivlərin, iştirak paylarının və əsas vəsaitlərin yalnız özgəninkiləşdirilməsindən əldə edilən gəlirlər həm fiziki şəxslər, həm də şirkətlər üçün adi gəlir (mənfəət) vergisinə cəlb olunur.
Əmlakın yenidən qiymətləndirilməsindən yaranan artım həmin əmlakın təqdim edilməsinə qədər gəlir (mənfəət) vergisinin vergitutma obyekti deyildir. Başqa sözlə, əmlakın yenidən qiymətləndirilməsindən yaranan istənilən artım yalnız həmin əmlakın təqdim edilməsindən sonra gəlir (mənfəət) vergisinə cəlb edilə bilər.
Fiziki şəxslərin əmlakın özgəninkiləşdirilməsindən əldə etdiyi gəlirlərin vergiyə cəlb olunması əmlakın növündən asılı olaraq müxtəlif rejimlərə tabe olur. Fiziki şəxslərin gəlir vergisi üzrə ümumi vergi dərəcəsi 14%-dir və bu, əmlakın özgəninkiləşdirilməsindən əldə edilən gəlirlərin vergiyə cəlb olunmasında standart dərəcə hesab olunur.
Daşınmaz əmlakın satışı ilə bağlı isə xüsusi qayda tətbiq olunur, yəni əmlakın sahəsinə görə müxtəlif əmsallar tətbiq olunmaqla sadələşdirilmiş vergi (əmlakın özgəninkiləşdirilməsi üzrə vergisi) hesablanır. Əmlakın özgəninkiləşdirilməsi ilə bağlı müqavilələrin təsdiqlənməsi səlahiyyətinə malik olan notariuslar əmlak sahibinin vergi agenti kimi çıxış edərək bu vergini tutmaq vəzifəsi daşıyır. Nəticə etibarilə, satışdan əldə olunan gəlirlər vergi rezidentinin illik vergi tutulan gəlirinə əlavə olaraq daxil edilmir.
Müssisədəki iştirak payının satışı zamanı onun ilkin nominal dəyəri və yenidən qiymətləndirilməsindən yaranan artım nəzərə alınmaqla xalis aktiv dəyəri arasındakı fərq 14% dərəcə ilə fiziki şəxslərin gəlir vergisinə cəlb olunur. Bu sahədə istisnalar, azadolmalar və əlavə xüsusi müddəalar tətbiq olunur.
Müəssisənin əmlakının özgəninkiləşdirilməsindən əldə olunan gəlirlər 20%-lik ümumi vergi dərəcəsi ilə hüquqi şəxslərin mənfəət vergisinin vergitutma obyektidir. Əmlakın özgəninkiləşdirilməsindən əldə olunan gəlir və zərərlər ümumi qaydada gəlir və ya zərər elementi kimi təsnif olunur. Nəticə etibarilə, əmlakın özgəninkiləşdirilməsindən yaranan zərərlərin şirkətin sahibkarlıq fəaliyyəti üzrə gəliri ilə əvəzləşdirilməsi və əksinə, mümkün hesab olunur. Bu sahədə istisnalar, azadolmalar və əlavə xüsusi müddəalar tətbiq olunur.
Fiziki şəxslərdə olduğu kimi, əmlakın dəyərinin artması özü-özlüyündə vergiyə cəlb olunmur. Lakin dəyəri artmış əmlak özgəninkiləşdirildikdə, alış qiyməti və satış qiyməti arasındakı fərq hüquqi şəxslərin mənfəət vergisinə tabedir. Bu baxımdan amortizasiya ilə bağlı əlavə qaydaların da mövcud olduğunu qeyd etmək lazımdır.